المجدی فی انساب الطالبیین (کتاب)
| المجدی فی انساب الطالبیین | |
|---|---|
 | |
| اطلاعات کتاب | |
| نویسنده: | علی بن محمد علوی عمری |
| موضوع: | انساب |
| زبان: | عربی |
| مجموعه: | ۱ جلد |
| اطلاعات نشر | |
| ناشر: | کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی |
| تاریخ نشر: | ۱۴۰۹ق |
ألمَجدی فی أنسابِ الطّالبیّین کتابی به زبان عربی نوشته علی بن محمد علوی عمری در موضوع علم الانساب متعلق به قرن پنجم هجری قمری است. مؤلف در این اثر به اعقاب علویان و طالبیان اشاره می‌کند. بیشترین حجم کتاب به امیرالمؤمنین(ع) و فرزندان او باز می‌گردد. این کتاب از اعتبار علمی برخوردار است و بزرگان علم الانساب به آن استناد کرده‌اند.
محتویات
درباره مؤلف
نجم‌الدین ابوالحسن علی بن ابوالغنائم علوی عمری مشهور به ابن صوفی (حدود۳۹۰-حدود۴۶۰ق)، نسب شناس شیعی است. پدر ابن صوفی، ابوالغنائم محمد، معروف به ابن مهلبیه[۱] از مراجع علم انساب به شمار می‌آمد.[۲] در واقع نسب شناسی در خاندان ابن صوفی سابقه‌ای دیرینه داشت و حتی جدّ ششم وی، محمد صوفی که ابن صوفی به او منسوب است و به فرمان هارون الرشید به قتل رسید،[۳] نیز نسب شناس بود.[۴]
نام کتاب و موضوع آن
نام کتاب «المجدی» که در غالب مراجع «المجدی فی نسب الطالبیین» ضبط شده اما در بعضی نسخ، «المجدی فی نسب العلویین» آمده است.[۵] دلیل نامگذاری این کتاب آن است که مؤلف آن را برای مجدالدولة أحمد از سادات فاطمی و نقیب مصر در زمان فاطمیان نگاشت.[۶]
در این کتاب شجره نامه علویان و طالبیان که در اثر ظلم و جنایات حاکمان ستمکار به نقاط دوردست شرق و غرب عالم اسلامی هجرت کرده و پراکنده شده بودند، و برخی از ایشان در برخی نقاط به عنوان امیر و حاکم و یا امام مفترض الطاعة در رأس جامعه و در مقام حکومت تامّه قرار می‌گرفتند، بیان شده است.[۷]
راویان
بزرگانی که مؤلف با واسطه از آنان روایت می‌کند عبارتنداز:
- محمّد بن القاسم النسّابة (از طریق أبی الغنائم پدرش) که نام کامل او «أبی الحسین محمّد بن القاسم التمیمی الاصفهانی» است.
- شریف دندانی النسّابة
- ابوالفرج اصفهانی مؤلّف مشهور الاغانی و مقاتل الطالبیین
- أبوعبد اللّه صفوانی
- ابوالحسن اشنانی
- عثمان بن منتاب
- ابن خداع
- شبل بن مکین
- علی بن الحسین بن طریف
- أبو عدی الذارع
- ابن أبی جزی البصری
- یحیی بن الحسن النسّابة
- سماکی
- أبو بکر محمّد بن عبدة العبقسی الطرسوسی
- سهل بن عبد اللّه بن داود المهری البخاری
- ابن دینار
- ابن معیة
- أحمد بن علی بن إبراهیم بن محمّد ابن الحسن بن محمّد الجوانی.
این بزرگواران از مشایخ و نسّابه‌هایی هستند که شریف عمری غالبا از طریق شیخ الشرف عبیدلی و یا پدر خود أبی الغنائم و یا از طریق کتب و مخطوطات و تعلیقات متعلّق به آنان از آنها روایت می‌کند.[۸]
محتوا
المجدی ابتدا به اجمال و گویا به عنوان تبرک از نسب پیامبر اکرم(ص) سخن گفته و سپس به انساب خاندان ابوطالب میپردازد. سه قسمت اصلی کتاب مشتمل بر سه فرزند ابوطالب یعنی علی(ع) و جعفر و عقیل است که طبعاً از این میان، شرح خاندان امیرالمؤمنین(ع) حجم بیشتری را به خود اختصاص میدهد. مؤلف در ابتدای بیان انساب آن حضرت، به اشاره از دختران او نام برده و سپس به اعقاب امام حسن(ع) و امام حسین(ع)، اعقاب محمد حنفیه، اعقاب عباس بن علی و عمر الاطرف که جدّ مؤلف است میپردازد.
جایگاه ائمه دوازده گانه شیعه نیز در این کتاب روشن است: ذیل اعقاب امام حسین (ع)، تا آخرین امام که به ترتیب ذیل فرزندان هر امام به آنان پرداخته است.
مؤلف ضمن بیان انساب هر امام، شرح بسیار مختصری از آن بزرگان ارائه کرده اما درباره امام دوازدهم به شرح و بسط بیشتر میپردازد.[۹]
اهمیت و جایگاه
المجدی در زمان حیات مؤلّف خود از شهرت و اعتبار کافی برخوردار بوده و در شرق و غرب عالم اسلامی رواج داشته است. این اثر، متنی درسی و کلاسیک در علم أنساب بوده و نسّابه‌ها قرائت آن را بر مشایخ لازم میشمرده‌اند. پس از «منتقلة الطالبیه» نیز در دیگر کتب أنسابی که در قرن پنجم یا قرن ششم تألیف شده است از قبیل لباب الانساب بیهقی و الفخری سید اسماعیل مروزی بدان استناد و از آن نقل شده است.[۱۰]
نسخه‌ها
- نسخه کتابخانه آستان قدس رضوی به شماره ۳۷۵۱ در سال ۱۳۳۱ش.
- نسخه ناقص متعلّق به کتابخانه سید احمد روضاتی اصفهانی.
- نسخه کاملی که به همت سید محمود مرعشی تحریر شده است.
- نسخه جدیدالتحریر در کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی.
- نسخه ناقص متعلّق به کتابخانه عمومی نیویورک آمریکا که تحت شماره ۵۱۹۳۶ در آن کتابخانه ثبت شده است.[۱۱]
چاپ
این اثر مشتمل بر مقدمه‌ای از آیت الله مرعشی نجفی است که با عنوان «المجدی فی حیاة صاحب المجدی» به شرح حال مؤلف میپردازد و نیز مقدمه‌ای مفصل در ابتدای کتاب و تعلیقات و توضیحاتی در پایان آن به قلم محقق اثر احمد مهدوی دامغانی آمده است. همچنین محقق طباطبایی، حاشیه‌هایی بر این کتاب زده است.[۱۲]
پانویس
- ↑ مروزی، الفخری، ۱۴۰۹ق، ص۱۷۴- ۱۷۵.
- ↑ مدنی، الدرجات الرفیعة، ص۴۸۵.
- ↑ علوی، المجدی، ۱۴۰۹ق، المجدی، ص۸.
- ↑ مروزی، الفخری، ۱۴۰۹ق، ص۱۷۵.
- ↑ علوی، المجدی، ۱۴۰۹ق، ص۱۷۱.
- ↑ علوی، المجدی، ۱۴۰۹ق، ص۳۳.
- ↑ کتابخانه دیجیتال نور.
- ↑ علوی، المجدی، ۱۴۰۹ق، ص۱۵۲-۱۵۳
- ↑ کتابخانه دیجیتال نور.
- ↑ کتابخانه دیجیتال نور.
- ↑ علوی، المجدی، ۱۴۰۹ق، ص۱۵۴-۱۶۸.
- ↑ محمدحسین نجفی، حواشی محقق طباطبائی بر کتاب المجدی فی أنساب الطالبیین، ۱۳۹۰ش.
منابع
- علوی عمری، علی بن محمد، المجدی فی أنساب الطالبین، قم، کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی، ۱۴۰۹ق.
- کتاب شناخت سیره معصومان، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی نور.
- مدنی شیرازی، سیدعلی، الدرجات الرفیعة فی طبقات الشیعة، بیروت، مؤسسة الوفاء.
- مروزی، عزالدین، الفخری فی أنساب الطالبیین، قم، مکتبة آیةالله المرعشی النجفی، ۱۴۰۹ق.
- نجفی، محمد حسین، حواشی محقق طباطبائی بر کتاب المجدی فی أنساب الطالبیین، کتاب شیعه، پاییز و زمستان ۱۳۹۰، شماره ۴.